Lokatie
WOII vliegveld Maldegem
Interne nummering
Mal 32
Type structuur
Bunker - 20 mm FLAK-opstelling onder koepel
Toegankelijkheid
De bunker is heden vrij toegankelijk maar ligt wel op privé-terrein.
Routebeschrijving om deze structuur te vinden:
  • Dit is een van de bunkers die ooit op het vliegveld werden gebouwd.
  • De bunker stond jaren overbouwd met een woning die in 2025 werd gesloopt.
  • Heden is de bunker vrij te vinden langs de Industrielaan.
Oude kaarten van toepassing voor deze structuur
  • Kaart: Oude RAF kaart daterend van 13/02/1945 (dus reeds na de bevrijding) van het vliegveld van Maldegem - Erfgoednota IOED Meetjesland.

Detail op deze kaart waarbij deze structuur terug te vinden is:

De hier besproken structuur is te zoeken, centraal in de cluster meest noordelijk hiernaast getekend, langs de huidige Industrielaan. Het is een groepering van kleinere structuren bij elkaar. Op de schets is de bunker de structuur recht op de wegel er naartoe.

Oud Kadasterplan 1946 - Archief Maldegem

De situatie hiernaast is gedeeltelijk vergelijkbaar. Opnieuw zijn er dus wel wat kleinere verschillen tussen waar men bepaalde details tekent ten opzichte van plan van de RAF uit 1945.

Men ziet 2 kleinere structuren en 1 langere structuur +/- noordelijk van de bunker. Meer zuidelijk van de bunker tekent met nog 2 kleine structuren. Allicht munitienissen.

De bunker (Mal 32) is die iets grotere structuur +/- rechtop de aanloopweg naar deze cluster.

Luchtfoto Google Earth waarbij op basis van een summiere kaart van het Belgische leger uit 1947 werd gepoogd het vliegveld te begrenzen op een actuele luchtfoto.

Het lichtblauwe gedeelte van de start- en landingsbanen waren verhard in beton. Het gele gedeelte was allicht wel verhard maar zeker niet volledig met beton of asfalt.

De hier gesitueerde structuren zijn te zoeken centraal boven de toenmalige landings- en opstijgpistes van het vliegveld.
Luchtfoto's horende bij deze structuur:

Oude luchtfoto vliegveld tijdens Duitse bezetting

De bunker is er op de zien, links omcinkeld. Rechts ligt de huidige Industrielaan. Meer zuidelijk het huidige Krommewege. De 2 kleinere en 1 iets langwerpige structuur noordelijk van de bunker zijn ook nog duidelijk te zien. De kleinere nissen zuidelijk niet omdat de resolutie van de foto allicht hiervoor te klein is.

Het 20mm FLAK geschut waarvan sprake in de buurt van deze bunker, zal in deze bunker opgesteld geweest zijn onder een metalen draaikoepel.

(Originele luchtfoto: Collectie Geert Beelaert)

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Ruime oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze structuren staan. U ziet in deze periode de bunker nog heel mooi liggen, centraal in het groen.

Van de overige structuren is op het eerste zicht niets meer te bespeuren.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Detail van het bovenstaande. Bovenaan de bunker (Mal 32). Onderaan als referentie het kruispunt van Krommewege met de Industrielaan. Daar ziet u ook nog het hoevegebouw met de commandotoren. (Mal 23)

Luchtfoto 1990 www.geopunt.be

Dezelfde zone een kleine 20 jaar later. Als je beide foto's vergelijkt, zie je duidelijk dat de Industrielaan hier gedeeltelijk recht getrokken is. Daardoor ligt de woning zelf dus perfect om de bunker te overbruggen. De bunker heeft er dus altijd intern ingestoken.

Luchtfoto 2009 www.geopunt.be

Situatie nog altijd onveranderd.

Luchtfoto 2021 www.geopunt.be

Een vrij ongewijzigde situatie voor de bunker. Alleen is de Industriezone ook de open terreinen achter de site aan het innemen.

Localisatie van de structuur bij de site
  • We zitten hier centraal de noordzijde van het vliegveld.

Functie van de structuur
  • Deze bunker was de bomvrije opstelling van 20mm FLAK geschut op het vliegveld in deze zone tussen de 2 grote boogloodsen ooit gebouwd op het vliegveld.
  • In die structuur mocht je beschouwd worden als veilig te zitten bij een bombardement op de infrastructuur van het vliegveld.
  • Hij zal bij bombardementen ook cruciaal geweest zijn om te proberen vijandelijke vliegtuigen uit te schakelen met zijn luchtafweergeschut dat opgesteld was in een draaibare metalen koepel.
Beschrijving van de structuur
  • Ook dit type structuren op de vliegvelden waren van een soort vaststaand Duits concept.
  • Volgens de standaardmodellen gebruikt aan de Atlantic Wall betreft het een bunker van het type L13.
  • De volledige structuur is uitgewerkt in gewapend beton dat ter plaatse tegen houten bekistingen werd gestort.
  • De structuur wordt betreden via een trap naar beneden. langs de trap zit een raam gevolgd door de eigenlijke toegangsdeur tot de structuur zelf.
  • Eenmaal in de structuur sta je in een qua vorm ongeveer rechthoekige (maar door de koepel) op de linker kant iets of wat onregelmatige qua vorm manschappenruimte te kijken.
  • Links is een bijkomende deur die uitgeeft op een kleine ruimte die meteen aansluit bij een naar ronde uitgewerkt ruimte waarlangs je in de koepel met 20 mm FLAK geschut uitkomt.
  • In de ruimte onder de opstelplaats voor dit geschut zitten verschillende nissen voor het opbergen voor munitie.
  • De kleine aansluitende kamer waarlangs je naar de koepel kan gaan, was een bijkomende opslag voor munitie voor de koepel.
  • De koepel zelf was een rondstalen koepel van 2.75 ton geschikt voor het opstellen van 20 mm FLAK geschut model 38. Deze was 360° draaibaar en onder koepel kon deze vuren in hoogtehoeken van -7° tot +10°. Allicht kon bij het aangepaste model van de koepel dit bereik naar boven nog uitgebreid worden. Het is wel totaal onbekend of op Maldegem het aangepaste model stond of het standaardmodel.
  • De bezetting van dergelijke bunker bestond standaard uit 5 man.
  • Bij gebruik van de koepel moesten alle deuren open gehouden worden. Dit zal ook het grotere raam verklaren aan de toegang. De vuile lucht van het vuren onder koepel moest de structuur kunnen verlaten.

Bouwplan horende bij deze structuur:

Deze schets toont zo een structuur die bijkomend grotendeels in het terrein zat ingewerkt. (Plan: www.germandocsinrussia.org)

Dit grondplan klopt zo goed als volledig met deze structuur. Enkel zijn raam en deur in de toegang omgekeerd getekend en zit in Maldegem de trap niet uitwendig maar volledig in dat toegangssas. Hierdoor zit het einde van het sas bijna gelijk met de linker onderhoek van de schets. (Plan: www.germandocsinrussia.org)

Deze dwarsdoorsnede is dan opnieuw afkomstig van een renovatieproject in de jaren 50 van een dergelijk bunkertje te Noord Bergen NL. Het is achteruitkijkend een doorsnede doorheen de manschappenruimte links (zicht op raam en deur die zoals gemeld hier omgekeerd getekend zijn voor Maldegem) en rechts doorheen de koepel (kijkend naar toegang tot kleine bergruimte voor munitie. (Plan: Replica via Bunkerfreaks Antwerpen)

Deze dwarsdoorsnede is van een bunker T65c die vrij identiek is qua opbouw. Het is wel interessant omdat het ook de koepel mee in detail tekent. (Plan: www.invenio.bundesarchiv.de)

Dit is opnieuw een doorsnede met dergelijk type bunkertje ingewerkt in het terrein. (Plan: www.germandocsinrussia.org)

Detail van de koepel in dit geval. Merk op dat de toegang nog altijd via de onderzijde van de koepel gebeurt. De koepel zelf was dan volledig op rollementen draaiend op de betonnen ring.

(Plan: www.invenio.bundesarchiv.de)

Detailschets van hoe de koepel opgehangen werd aan de betonnen structuur en zo 360° draaiend kon werken.

(Schets: Replica via Bunkerfreaks Antwerpen)

Enkele gelijkaardige structuren op andere locaties

Dit is een gelijkaardig bunkertje te Merville Frankrijk in 2009 gefotografeerd door Bunkerfreaks Antwerpen. Het structuurtje heeft nog perfect zijn koepel die in Maldegem vanaf de betonnen ring volledig is verdwenen. (Foto: Bunkerfreaks Antwerpen)

Een gelijkaardige nog intacter exemplaar te Vitry en Artois in Frankrijk, eveneens allicht rond 2009. Hier is de koepel wel degelijk gedemonteerd maar hij staat nog altijd bovenop de structuur maar niet meer op de juiste plaats. (Foto: Bunkerfreaks Antwerpen)

Detail van een dergelijke koepel. Op de zijkant zie je de standaard schiet- en observatiegaten die een dergelijke koepel had. Vooraan zie je het ruimere schietgat voor dit type 20 mm FLAK geschut. Daarom dat ik ook vermoed dat de vuurhoeken in de hoogte van -7° tot +10° geldig zullen zijn voor de gaten zoals op de zijkant. De vuurhoek zoals bij het gat hier vooraan zal gerust opgelopen hebben tot +20° of meer. (Foto: Bunkerfreaks Antwerpen)

De bodemplaat van het bunkertje in Merville voor het opstellen van dergelijk 20 mm FLAK geschut. (Foto: Bunkerfreaks Antwerpen)

Een gelijkaardige en nog intactere plaat van zo een bodemplaat in de koepel bij de op voorgaande foto zichtbare bunker te Vitry en Artois. (Foto: Bunkerfreaks Antwerpen)

Actuele toestand van deze structuur:
  • De structuur zat jaren ingewerkt in een woning.
  • De woning werd in 2025 gesloopt maar hierbij werd gelukkig besloten de inbegrepen bunker te bewaren.
  • De bunker blijkt na sloping van de woning nog in zeer goede staat.
  • Wel jammer dat een of andere flauwe plezante zich geroepen voelde om het structuurtje dat intern volledig zuiver was, te moeten bekladderen met meer dan ondermaatste graffitikrabbels die nu dus het geheel intern ontsieren...
  • Zeker omdat het op het moment voor België allicht een vrij uniek exemplaar betreft.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan deze structuur:
  • Het is wel merkwaardig dat een structuurtje als deze zolang afgeschermd weet te blijven van het grote publiek zonder dat zelfs degelijk is geweten wat daar effectief stak.
  • Gelukkig wordt hij heden dus door Maldegem officieel bewaard op het industrieterrein (helaas voorlopig enkel mondeling bevestigd)

Foto's van deze structuur

Google Streetview 2023 en enkele interne foto's daterend uit 2020.

Op de voorgrond tegen de straat zie je de eigenlijke woning, gesloopt in 2025, hier nog staan. In deze woning zat deze bunker mee ingewerkt.

(Foto: Google Streetview)

Hierbij 2 oudere foto's van de bunker toen deze nog onder de woning stak. Je ziet hier de manschappenruimte van de structuur. De structuur was toen letterlijk zeer zuiver aanwezig onder de bestaande woning. (Foto: Collectie Heynssen)

Blik in de ruimte onder de cirkelvormige opstelling voor het 20 mm FLAK-geschut. (Foto: Collectie Heynssen)

Foto's van tijdens de sloping van de woning in maart 2025 (verschillende bronnen)

We kijken hier op de grotendeels reeds gesloopte woning met daaronder nog de bunker. (Foto: Collectie Heynssen)

Je ziet op deze foto de bunker duidelijk nog steken onder de wand die nog niet volledig werd gesloopt. Links de hoekige vorm van waar ooit de FLAK-opstelling was. (Foto: Collectie Robin De Kerschaver)

Nogmaals een identiek zicht. De rode muur vooraan die nog gedeeltelijk rechtstaat loopt parallel met de huidige Industrielaan. De bunker lag dus zeker niet ingewerkt tegen de voorgevel van de woning. Dit maakt dat je ook uitwendig aan de woning zijn aanwezigheid totaal niet kon vaststellen. (Foto: Collectie Michael Cobert)

Blik intern tussen de sloping. We kijken hier op de noordkant van de structuur. Links loop de Industrielaan. (Foto: Collectie Michael Cobert)

Blik op dezelfde zijde. De plaat met de doorgestoken buis zie je heden ook nog altijd in de structuur zitten. (Foto: Collectie Robin De Kerschaver)

Deze foto sluit aan op de vorige (rechts). Je ziet hier leidingen in een put vertrekken ondergronds maar deze kwamen zeker niet in de bunker uit. (Foto: Collectie Michael Cobert)

Foto's eigen detailprospectie in maart 2025, kort na de sloping van de woning boven de bunker

Dit maakt wel dat de foto's nog genomen zijn toen de opruiming en de sloop wel nog niet 100% afgelopen waren, waardoor de structuur op de foto's dus zeker nog niet altijd overal volledig vrij is gemaakt.
Zicht zonder de woning vanaf de Industrieweg. De zware grondwerkmachines stonden nog op de werf geparkeerd.
Het bunkertje nabij de rechter voorhoek van het terrein.
Zijkant (rechts de Industrielaan)
Achterzijde met de toegang tot de structuur.
Andere zijkant (links Industrielaan)
Dit is vanaf de straat gezien de rechter zijkant en voorzijde. Het hoekje hier vooraan op de foto is in de puinfoto's ook mooi terug te vinden.
Kant van de structuur naar de straat gericht.
De toegang van de structuur. Wat wel heel raar is, is dat de toegang met baksteen dichtgemetst was. Dit maakt dat toen de bunker ingewerkt zat in de woning deze toegang zeker niet standaard open was. Dit laat mij vermoeden dat hij toen enkel via een opening waar de FLAK-cirkel zat betreedbaar zal geweest zijn, allicht via een luik of op te lichten deksel en een ladder. Hij heeft dan allicht ook nooit echt als kelder of koele ruimte gebruikt geweest toen hij overbouwd was. Het was allicht letterlijk een nutteloze ruimte in de woning.
Terugblik op de trap met nog heel wat puin van de sloop er op.

Op deze trap, kijkt dit raam. Het betreft allicht geen echte toegangsverdediging maar effectief een raam en nog meer specifiek een opening naar buiten om vuile lucht de structuur te laten verlaten bij gebruik van het 20 mm FLAK geschut. Bij gebruik dienden ramen en deuren allen open te staan.

Wel opvallend zijn overal de zware roestvlekken in het beton. Dit is omdat deze bunker is opgetrokken met wat men benoemd als slakkenbeton. Een van de granulaten die men er in verwerkte waren namelijk metaalslakken (een afvalmateriaal). Gezien dit sterk ijzerhoudend is, lokt het natuurlijk ook roesten uit. Wat je na jaren dan opvallend te zien krijgt zoals hier via deze bruine vlekken. Het is zeker niet optimaal om te gebruiken bij zichtsbeton. Ook houdt het risico's in naar afspringen van beton toe.

 
Rondgang in de manschappenruimte meteen achter de toegang. De hoekige wand komt omdat daarachter de ronde ring voor het FLAK-geschut te zoeken is.

Blik in de bunkerkamer, achterwand en rechter zijkant.

Meer dan storend dus, welke idioot voelde zich geroepen om deze tot dan dus ongerepte structuur toch al te komen bekladderen met meer dan ondermaatse graffiti... Zielig toch en totaal respectloos voor dit erfgoed.

Onderaan in de hoeken zie je tegen de grond en dus ook vooral in de hoeken sterk verkleurde zones. Zijn dit later dichtgemetste nissen of is dit verkleuring omdat er jaren iets heeft voorgestaan? Zeker de nissen in de hoeken en zo zeer laag tegen de grond doen denken aan vroegere dynamiteernissen zoals ook aan de Hollandstellung (Duits WOI) hier en daar terug te vinden. Dergelijke nissen waren echter alles nog klassiek in gebruik tijdens WOII en het is dan ook onduidelijk of dit hier dan toch nog eens zou toegepast zijn.

Vervolg van de zijwand met alvast nog zo een merkwaardig gekleurde wand (links) en daarnaast een eveneens dichtgemaakte nis voor het stapelen van goederen in de wand. Hogerop zie je duidelijk dat er bijkomend buizen door de wand gestoken zijn (veel recenter).

Bij de WOI bunkertjes dienden deze dynamiteergaten om in nood vol te duwen met springstoffen en de bunker te proberen opblazen en vernielen zodat de vijand hem zeker niet meer zou kunnen hergebruiken tegen u.

 

Rechts de wand naar de toegangstrap toe. Rechts een soort van raam, allicht eigenlijk een toegangsverdediging van de structuur.
Blik op de wand met links raam / toegangsverdediging en rechts de toegangsdeur.
Daarnaast zit dan de toegangsdeur naar een kleine ruimte meteen aansluitend bij de ruimte met de ring voor de FLAK-opstelling.
Zoals je ziet is het plafond overal vrij ruw en zie je duidelijk nog de aftekening van de planken die ooit dienden om de bunker voor het storten uit te bekisten alvorens hem vol te storten met beton.
Links de kleine ruimte voor stapelen van extra munitie voor het FLAK-geschut. Rechts de koepel zelf.
Terugblik naar de manschappenruimte.
Het gedeelte onder de koepel zelf. Dit lag blijkbaar een 2 tal traptredes hoger (40 tal cm).
In deze koepel steken 2 van dergelijke munitienissen.
Terugblik vanuit de koepel richting ingang.
Detail van de 2 traptreden.
Bovenzijde van waar ooit een ring zal gezeten hebben met 20 mm FLAK-geschut onder de draaibare koepel.
Detail van de betonnen ring.
Detail van de FLAK-ring vanaf de bovenzijde.
Bovenzijde van de structuur met links de toegang.
De betonnen ring van de FLAK-opstelling waar ooit de metalen koepel van 2.75 ton met daarin het 20 mm FLAK-geschut in stond opgesteld.
Nogmaals de koepel met op de achtergrond de Industrieweg.

Enkele recentere foto's van volledig na de sloop - daterend van rond juni 2025 (Collectie Ryan Luyt)

Alles qua rijplaten en dergelijke is volledig van rond de structuur verdwenen. (Foto: Collectie Ryan Luyt)
Linker zijkant en voorzijde gericht op Industrielaan (rechts). (Foto: Collectie Ryan Luyt)
Achterzijde met links de toegang. (Foto: Collectie Ryan Luyt)
Het puin was toen wel jammer genoeg ook nog aanwezig in de toegang. (Foto: Collectie Ryan Luyt)
Detail van de vrijgemaakte koepel. He deze in gemonteerde vorm werd betreden, blijft nog deels een raadsel. (Foto: Collectie Ryan Luyt)
Detail van waar de koepel met FLAK-opstelling ooit stond. (Foto: Collectie Ryan Luyt)

Specifieke bijkomende interessante bronnen:
  • Tom Oliviers voor deskundige uitleg over dit type van bunkers (en bijhorend fotomateriaal via Bunkerfreaks Antwerpen)
  • Geert Beelaert voor info over deze locatie op de industriezone ten tijde van het WOII vliegveld, wat hielp bij de bunker opnieuw te proberen localiseren toen deze nog overbouwd was me de woning. Dit was enkel van toepassing toen de bunker nog ingewerkt zat in de woning en het vooral heel stil werd gehouden dat deze in feite nog bestond.